Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma w Berlinie
Czy można wyobrazić sobie centrum dawnego Berlina Zachodniego bez charakterystycznej ruiny wieży Kościoła Pamięci? Raczej nie. I takiego samego zdania są wszyscy, którzy przez ostatnie lata wspierali gruntowną renowację tego zabytku modlitwą, pracą i datkami.
Kościół jako symbol. Historia
Zachowane resztki, niegdyś najwyższej budowli Berlina, są dziś wymownym symbolem okrucieństw i zniszczeń, jakie niesie ze sobą wojna.
Wzniesiony w 1895 roku monumentalny kościół był odpowiedzią na rosnące potrzeby ludności w gwałtownie rozwijającym się mieście. Lokalizację wyznaczył sam cesarz Wilhelm II, a neoromański styl budowli miał harmonizować z otoczeniem. Nową świątynię konsekrowano w rocznicę zwycięskiej bitwy pod Sedanem (1 września), a nazwą uhonorowano bohatera tamtych czasów, cesarza Wilhelma I, nazywając ją Kościołem Pamięci Cesarza Wilhelma.
Mozaiki i Marlene
Wnętrze świątyni mogło pomieścić ponad 2000 wiernych, a na emporze było miejsce dla 80 muzyków i 300 chórzystów. Na Światowej Wystawie w Paryżu w 1900 roku berlińska firma, która wykonała mozaiki zdobiące wnętrza świątyni, zdobyła nagrodę Grand Prix. Ich pozostałości, które niegdyś pokrywały ponad 2700 m², można dziś podziwiać w udostępnionej do zwiedzania Hali Pamięci. Nic dziwnego, że nowoczesny kościół o pięknej, przestrzennej formie i bogato zdobionych wnętrzach wybrała na swój ślub w 1923 roku Marlena Dietrich, późniejsza gwiazda filmu „Błękitny Anioł”.
Ofiara wojny
Nowa świątynia nie służyła wiernym długo. W nocy z 22 na 23 listopada 1943 roku zachodnie dzielnice Berlina padły ofiarą najcięższego dotychczas bombardowania, które trwało zaledwie 30 minut. W wyniku nalotu spłonęły Kościół Pamięci, inne świątynie, pałac i ratusz w Charlottenburgu, pawilony ogrodu zoologicznego, dworzec kolejowy, KaDeWe oraz wiele budynków mieszkalnych. Życie straciło ok. 240 tysięcy mieszkańców.
Nowa, kontrowersyjna świątynia
Po wojnie rozgorzały dyskusje na temat nowego zagospodarowania placu, na którym wciąż tkwiły ruiny zniszczonego kościoła. Mimo że decydenci skłaniali się ku zachowaniu ruin lub włączeniu ich w bryłę nowej świątyni, zwyciężył projekt prof. dr Egona Eiermanna, który zakładał całkowite usunięcie pozostałości. Po ogłoszeniu wyników do jednej z berlińskich gazet napłynęły tysiące listów z protestami. Żądano zachowania ruiny jako symbolu zniszczeń wojennych i jednocześnie znaku pojednania. Architekt zmienił więc projekt. Zabezpieczoną i uporządkowaną ruinę miały otaczać nowoczesne budynki nowego kościoła, kaplica, foyer oraz dzwonnica.
Egon Eiermann dokonał, zdawałoby się, rzeczy niemożliwej. Pośrodku odbudowującej się dzielnicy, w zgiełku ruchu samochodowego i przechodzącego tłumu, stworzył oazę spokoju. Nowa świątynia, założona na planie ośmiokąta, ma podwójne ściany, pomiędzy którymi znajduje się ponad 2,5 metra przestrzeni. Dzięki temu zapewniono niezbędną do nabożeństw i koncertów ciszę. W przeciwieństwie do starej kamiennej budowli, architekt użył głównie stali i szkła, rezygnując z nadmiaru ozdób na rzecz ascetycznego wystroju. Najważniejszym elementem są ściany złożone z tysięcy ręcznie wyrabianych we Francji kafelków.
Wyposażenie świątyni
Ponad ołtarzem umieszczono jasną, 4,5-metrową figurę Chrystusa wykonaną z mosiądzu, symbolizującą zwycięstwo światła nad ciemnością. Poniżej znajduje się dwanaście świec, które symbolizują apostołów Jezusa, dwanaście plemion Izraela oraz dwanaście bram świętego miasta Jerozolimy. Pośród nich ustawiono prosty krzyż wykonany z pozłacanego srebra oraz ozdobiony 37 oszlifowanymi kryształami górskimi. Nowa świątynia została poświęcona w trzecią niedzielę Adwentu w 1961 roku, kilka miesięcy po zamknięciu wewnętrznej granicy w Berlinie.
Wojenna madonna
W okresie świątecznym, choć nie tylko wtedy, warto zwrócić uwagę na pewien obraz umieszczony po prawej stronie od wejścia do kościoła. Przedstawia on Madonnę z małym Jezusem na ręku, otuloną płaszczem. Obok widnieją napisy: „1942 WEIHNACHTEN IM KESSEL FESTUNG STALINGRAD LICHT LEBEN LIEBEN” (1942 Boże Narodzenie w Kotle, Twierdza Stalingrad, Światło Życie Miłość). Obraz został wykonany węglem na odwrocie rosyjskiej mapy przez niemieckiego żołnierza Kurta Reubera podczas oblężenia Stalingradu. Reuber, z wykształcenia lekarz i teolog, stworzył ten obraz w tajemnicy przed towarzyszami, aby w wigilijną noc, podczas skromnego świętowania i śpiewów, go odsłonić.
Jego liczne listy i obrazy zostały wysłane do rodziny w jednym z ostatnich transportów z oblężonego miasta. Walki trwały do początku lutego 1943 roku. Z 350 tysięcy niemieckich żołnierzy ocalało jedynie 90 tysięcy. Wśród zesłanych do obozów jenieckich był także Kurt Reuber, który nie przeżył wojny i zmarł na skutek choroby w obozie w 1944 roku.
W latach osiemdziesiątych XX wieku rodzina zmarłego postanowiła przekazać obraz gminie ewangelickiej w Berlinie, uznając Kościół Pamięci za właściwe miejsce dla tej cennej pamiątki. Kopie „Stalingradzkiej Madonny” wiszą między innymi w zniszczonej przez Niemców katedrze w angielskim Coventry oraz w Wołgogradzie, dawnym Stalingradzie.
Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma (Kaiser Wilhelm Gedächtniskirche)
Tematyka: religia, architektura, Hohenzollernowie, ruiny, II wojna światowa
Adres: Breitscheidplatz, 10789 Berlin
Www: www.gedaechtniskirche-berlin.de
Godziny otwarcia: kościół: codz. 10.00-18.00 (w czasie nabożeństw, modlitw i koncertów zwiedzanie niemożliwe), Hala Pamięci: pn.-sb. 10.00-18.00, nd. 12.00-18.00
Wstęp: bezpłatny (datek)
Audio-guidy: nie
Dojazd
S-Bahn: S3, S5, S7, S9 (Zoologischer Garten)
U-Bahn: U2, U9 (Zoologischer Garten)
Bus: M45, M46, M49, X10, X34, 100, 109, 110, 200, 204, 245, 249 (S+U Zoologischer Garten)
Zobacz położenie Kościoła Pamięci na mapie Google
To może cię również zainteresować
Ruiny Kościoła Pamięci zaraz po wojnie, 1945. Kolorowy obraz. Bardzo ciekawe ujęcia
Film reklamowy Kärchera o czyszczeniu fasad nowego kościoła. Wgląd w różne zakamarki
