Forum Humboldtów (Humboldt Forum) to pałac czy co?
Gmach Forum Humboldtów wygląda jak pałac i nie da się go pominąć przy zwiedzaniu Berlina. A skojarzenia są słuszne, bo i lokalizacja i zewnętrzny wygląd wskazują na doniosłą funkcję. Nie jest to jednak ani oryginalny pałac ani nawet jego pełna rekonstrukcja. To nowy budynek, który wzniesiono na planie dawnego pałacu z częściowo odtworzonymi fasadami.
Plan pomieszczeń jest całkowicie współczesny i dopasowany pod użytkowników, czyli Państwowe Muzea w Berlinie, Muzea Miejskie i Uniwersytet Humboldtów. Są tu muzea, sale wystawowe, taras widokowy, restauracje, kawiarnie i sklepy z pamiątkami. Regularnie odbywają się koncerty, pokazy, happeningi, wykłady, oprowadzania i warsztaty. Forum Humboldtów jest miejscem otwartym dla wszystkich, poświęconym sztuce, kulturze i nauce.
Gmach Forum Humboldtów – jak go podejść?
W zależności, od której strony zbliżasz się do tego ogromnego gmachu, wrażenia będą inne. Ja polecam moją klasyczną trasę spacerową, od Placu Aleksandra przez kolebkę Berlina, czyli Nikolaiviertel (Dzielnicę św. Mikołaja). Jeśli idziesz nią po raz pierwszy i wcześniej nie zajrzałaś/eś na Wyspę Muzeów czy do katedry, efekt wow będzie gwarantowany.
O co chodzi? Wychodząc z dzielnicy Św. Mikołaja wzdłuż Szprewy i na Most Ratuszowy (Rathausbrücke) zobaczysz dziwny widok. Oto południowa historyczna fasada pałacu sąsiaduje z „czymś” nowoczesnym. Tak, tylko trzy zewnętrzne fasady pałacowej bryły są rekonstrukcją, a ta od rzeki jest prosta i bez ozdób. Skąd taka decyzja architekta? Otóż w przedwojennym pałacu w efekcie wielu dobudówek i przeróbek ta strona była bardzo zróżnicowana architektonicznie. Kosztownie byłoby ją odtwarzać. Ponadto architekt chciał podkreślić, że nie chodzi tu przecież o oryginalny pałac, a współczesną, funkcyjną budowlę w historycznych ramach.
Nowoczesna fasada sprawdza się za to doskonale jako tło do wszelkich iluminacji, filmów czy podświetlanych napisów. Takie mogą pojawić się z okazji ważnych rocznic lub podczas Festiwalu Świateł w Berlinie.
Pasażem czy przez dziedziniec?
Chcąc wejść do środka Forum Humboldtów wybierz portal nr. 2, to jest ten pośrodku fasady. To wejście znajduje się naprzeciwko wylotu ulicy Breite Straße. W ten sposób przejdziesz przez pasaż, który jest otwarty całą dobę. Może Cię kusić wiele drzwi po drodze, ale zaczekaj jeszcze. Spokojnie przejdź do końca, by zobaczyć, jak nagle wyłania się zabytkowa katedra, Stare Muzeum i zabudowa Alei Pod Lipami po drugiej stronie.
Teraz skręcając w prawo, wróć na wewnętrzny dziedziniec przez portal nr. 5. Pod jego sklepieniem znajduje się informacja turystyczna, prowadzona przez Stowarzyszenie Wspierające Berliński Pałac. Tutaj, poza pamiątkami i pocztówkami, można pobrać przydatne plany całego forum oraz mapę tzw. „śladów” (wyjaśniam poniżej). Są one po niemiecku i angielsku.
Dodatkowo znajduje się tutaj bardzo ciekawy model fragmentu miasta, ukazujący jak pałac miejski i okoliczna zabudowa wyglądały około 1900 roku. Absolutnie warto!
Dziedziniec Schlütera (Schlüterhof)
Pierwszy zamek w Berlinie wzniesiono w połowie XV wieku. Sto lat później przebudowano go w stylu renesansowym. Największe zmiany przyniosła jednak koronacja brandenburskiego księcia na króla w Prusach w 1701 roku. Po takim wydarzeniu należało dopasować i otoczenie. Rozbudową pałacu zajął się najwybitniejszy architekt północnoniemieckiego baroku, Andreas Schlüter. Był on odpowiedzialny nie tylko za plany, ale jako rzeźbiarz, również za wygląd fasad, bogatą ornamentykę i wnętrza reprezentacyjnych sal. Nazwany po nim dziedziniec (Schlüterhof) został w dużej części wiernie zrekonstruowany.
Taras widokowy na dachu
Jeśli przymierzasz się zobaczyć Forum Humboldtów tylko z zewnątrz, dlaczego by nie skorzystać z okazji, by udać się na taras widokowy? Wstęp to tylko 3€ (1,5€, do lat 18 bezpłatnie), ale wymaga wcześniejszej rezerwacji przez internet lub w kasie. Te znajdują się w foyer w części zachodniej gmachu. Tej pod kopułą.
Wysokości może nie są duże, bo około 30 metrów, ale widok jest na wszystkie strony. Zobaczyć można zatem Wyspę Muzeów, Katedrę Berlińską, Wieżę Telewizyjną, Aleję pod Lipami z zabudową, Szprewę i charakterystyczne punkty w oddali.
Na dachu znajduje się restauracja Baret z menu, raczej z tych droższych. Kawa i herbata jest w cenie 5-6€, piwo 0,5l 6€, dania główne 20-40€. Toalety są dostępne bezpłatnie w całym gmachu.
Taras jest czynny we wszystkie dni tygodnia poza wtorkami w godzinach od 10.00 do 20.00. Może być czasowo zamknięty z powodu złych warunków pogodowych. Wjazd jest tylko windą (bez pośrednich przystanków) z foyer gmachu. Szukaj oznaczenia Dachterasse / Rooftop Terrace, przy wejściu stoi obsługa. Na górze można zobaczyć stałe i czasowe instalacje artystyczne. Wizyta wraz z wjazdem zajmuje zazwyczaj około 30 minut, chyba że należysz do namiętnych fotografów.
Humboldt Forum. Co jest w środku?
Ojej. I tej części obawiałam się najbardziej. Bo w środku jest duuuuużo. Dużo do oglądania i eksplorowania, a napisałam tylko o stałych ekspozycjach. Część wystaw, zwłaszcza tych obszerniejszych, opiszę jeszcze w osobnych postach. Tutaj chcę dać ogólny obraz.
Podobnie osobno chcę przedstawić mega-ciekawe historie budowli, które były tu wcześniej, czyli oryginalnego pałacu miejskiego oraz socjalistycznego Pałacu Republiki. Do tego, na wspomnienie zasługuje też sama budowa gmachu, którą śledziłam od początku. Uczestniczyłam w każdym Dniu Otwartej Budowy. Przez kilka lat na placu znajdował się pawilon informacyjny Humboldt-Box, o którym napisałam więcej w dziale „Było, minęło”. Warto spojrzeć, bo wstawiłam tam wiele ujęć z okresu budowy.
Historia miejsca – ślady
Ślady (Spuren) to ciekawa wystawa, której obiekty porozrzucane są w całym gmachu. Nie tylko w holach czy na korytarzach, ale też ogólnodostępnych wystawach, a nawet w restauracjach. By je odnaleźć przyda się broszura „Geschichte des Ortes” pobrana w informacji turystycznej .
Eksponaty powiązane są z historią miejsca jako pałacu królów i cesarzy, powojennych ruin i wreszcie Pałacu Republiki. Ten ostatni pełnił również rolę siedziby fasadowego parlamentu Niemieckiej Republiki Demokratycznej. „Sladów” jest 35, a lokalizacje rozpoznać można po charakterystycznych stelażach, do których przymocowane są gabloty.
Osobiście bardzo spodobał mi się ten pomysł wystawy, bo wybrane obiekty są tak zwyczajne i niezwyczajne zarazem. Niekoniecznie muszą być to zaraz przedmioty, chowane za milionem zabezpieczeń w muzeum, by oddziaływać na wyobraźnię.
I tak znajdziesz tu na przykład oparcie tronu królowej Elżbiety Krystyny, żony Fryderyka II, kocie łby, którymi wyłożony był dziedziniec Eosandra. Dalej parę garów z zamkowych kuchni albo skrzynie, w które pakował się (no pewnie nie osobiście) ostatni cesarz Niemiec, Wilhelm II przed podróżą na wygnanie do Holandii.
Z Pałacu Republiki (1976-2008) zobaczyć można podświetlane drogowskazy, ozdobne reliefy czy kubek na lody z kultowego baru mlecznego. Jest też wielki fragment plandeki z malunkiem fasad pałacu, która została niegdyś rozwieszona na 30-metrowych stelażach. Całość, jako atrapę zamku można było oglądać w latach 1993-1994, a instalacja ta wzbudziła dyskusje o możliwej odbudowie miejskiego pałacu.
Zamkowe Piwnice (Schlosskeller)
Nie będę ukrywać, że dla mnie to jedna z najciekawszych wystaw w Forum Humboldtów. Są tu oryginalne fragmenty zamkowych piwnic, których nie udało się/nie było potrzeby wysadzać w powietrze przez enerdowskie władze w latach 50. ubiegłego wieku.
Znajdują się tu mury jeszcze ze średniowiecza, jak i techniczne udogodnienia z późniejszych wieków. Eksponaty przekazują historię mnichów składających beczki, kuchennych dziewek obierających drób czy straży pałacowej ucinającej sobie drzemkę.
Zanim przystąpiono do budowy nowego gmachu, piwniczne labirynty były przez pewien czas widoczne z ulicy. Prowadzone też były intensywne prace archeologiczne.
Wstęp jest bezpłatny i nie wymaga wcześniejszego meldunku.
Sala Rzeźb (Skulpturensaal)
Tutaj wystawione są oryginalne rzeźby i fragmenty fasad, uratowane lub wyciągnięte z gruzów po wysadzeniu ruin pałacu. Wiele z nich pochodzi z początku XVIII wieku, kiedy powstał barokowy pałac. Jest wśród nich na przykład sześć monumentalnych posągów, zdobiących niegdyś główny portal na wewnętrznym dziedzińcu.
Do tego przedstawiona jest historia powstania rzeźb, zarówno orygnałów jak i kopii.
Wstęp bezpłatny, nie trzeba wcześniejszej rezerwacji.
Panorama Video
Tutaj z kolei jest jedna wielka sala z olbrzymim ekranem. Ma on 27 metrów długości. Wyświetlana jest na nim ciekawa animacja dotycząca powstania miasta, budowy zamku, jego późniejszych losów i rozbudowy, wysadzenia ruin w powietrze po wojnie, w końcu Pałacu Republiki i jego rozbiórki, aż do najnowszych wydarzeń. W skrócie 800 lat historii. Prezentacja trwa 14 minut. Najlepiej usiąść pośrodku, choć tam akurat najmniej miejsc.
Wstęp bezpłatny, nie trzeba wcześniejszej rezerwacji.
Nach der Natur. Humboldt Lab
Jednym z użytkowników forum jest pobliski Uniwersytet Humboldtów. Interaktywna wystawa „Nach der Natur” to przedtakt, niejako zaproszenie do świata nauki i ukazanie różnorodności prowadzonych badań. Zaraz na początku, odwiedzający mogą swoim ruchem wpływać na cyfrową ławicę ryb, co ma podkreślać oddziaływania człowieka, nawet jednostki na wszystko inne w środowisku.
W głównej sali znajduje się 36 podwieszanych witryn z obiektami badawczymi. Zakres tematyczny jest bardzo szeroki, od plastikowej butelki wyrzuconej na brzeg morza po rzeźbę „Tank Mana” z placu Tian’anmen.
Wreszcie na końcu, za wielką ścianą badawczą, znajdują sie prezentacje trzech archiwów, z dokumentami w postaci akustycznej, pisemnej i wizualnej, ukazujące „to co swoje” i „to co inne”.
Wstęp jest bezpłatny, ale wymaga wcześniejszej rezerwacji.
Wejrzenia. Bracia Humboldt (Einblicke. Die Brüder Humboldt)
Na klatce schodowej, wykorzystując nisze okienne (grafiki można zobaczyć z pasażu), podano informacje, przybliżające sylwetki Wilhelma i Aleksandra Humboldtów.
Ten pierwszy, filozof, językoznawca i polityk, jako minister od spraw edukacji, był odpowiedzialny między nimi za reformę całego systemu szkolnictwa w Prusach. Znacząco przyczynił się również do założenia pierwszego uniwersytetu w Berlinie (dzisiaj Uniwersytet Humboldtów). Jemu przypisuje się wprowadzenie w życie idei edukacji dla każdego, niezależnie od płci, statusu społecznego, majątku czy wyznania, choć prawdą jest, że kobiety na uniwersytety w Prusach zostały dopuszczone dopiero 100 lat później.
Aleksander von Humboldt, nazywany jest „ojcem współczesnej geografii” i w oczach wielu uchodzi za ostatniego „człowieka renesansu”. Podczas swoich podróży po Ameryce Środkowej i Południowej zajmował się aspektami z dziedziny astronomii, meteorologii, magnetyzmu ziemskiego, botaniki, zoologii geografii czy geologii. Do Europy przywiózł kilka tysięcy gatunków roślin, z tego wiele do tej pory tu nieznanych. Wydał wiele dzieł naukowych, w tym 34-tomowe opisy swoich podróży po obu Amerykach.
Dostęp bezpłatny, nie trzeba wcześniejszej rezerwacji.
Berlin Global
Berlin Global to jak na razie jedyna wystawa stała w Humboldt Forum, na którą wstęp jest płatny. Przedstawia powiązania stolicy Niemiec ze światem, to jest np. jak wydarzenia w Berlinie oddziaływały na resztę świata, ale też jak „przybysze ze świata” odnajdywali się w Berlinie. To nowoczesna, interaktywna i multimedialna ekspozycja, zajmująca pół piętra i tym samym zasługująca na odrębny wpis.
BERLIN GLOBAL
Godziny otwarcia: pn., śr,. czw., nd. 10.00-20.00, pt., sb. 10-22
Wstęp: 7€, bezpłatnie do 18 lat (zalecana wcześniejsza rezerwacja okienka czasowego)
Muzeum Etnologiczne i Muzeum Sztuki Azjatyckiej
Jako ostatnie w Forum Humboldtów (wrzesień 2022) zostały otwarte wystawy ze zbiorami etnologicznymi z różnych zakątków świata.
Początki kolekcji sięgają jeszcze czasów pruskich królów, którzy nabywali bądź otrzymywali w prezencie egzotyczne artefakty. W XIX wieku zbiory wyprowadzono z królewskich komnat i udostępniono szerszej puliczności w nowo wzniesionych muzeach. Szybko okazało się, że gmachy na dzisiejszej Wyspie Muzeów są za małe i dla całej etnologii wybudowano osobny gmach w pobliżu Placu Poczdamskiego. Po wojnie rozebrano ruiny budynku, a zbiory zostały rozdzielone. Część z nich przekazano do muzeum etnologicznego w Lipsku. Dla kolekcji pozostałych w Berlinie Zachodnim wzniesiono nowy kompleks w Dahlem. Tam być może niektórzy z Was mieli okazję je zobaczyć (ja również zetknęłam się z nimi tam po raz pierwszy). W 2017 roku muzea zamknięto i zaczęły się przygotowania do przeprowadzki do śródmieścia. W Forum Humboldtów zbiory zajmują 2 i 3 piętro i liczą sobie ponad 20 000 obiektów.
Muzeum Etnologiczne (Ethnologisches Museum)
Tutaj prezentowane są dzieła sztuki, ale też przedmioty codziennego użytku, łodzie i domy z Afryki, obu Ameryk i Oceanii. Organizowanie wystawy na nowo wzbudziły dyskusje o traktowaniu zrabowanych skarbów z okresu kolonializmu. Przykładem na to jest zwrócenie Nigerii przez Niemcy dzieł sztuki z okresu Królestwa Benin. W dwóch salach oglądać można 40 rzeźb, pozostawionych jako wypożyczenia, a tuż obok prezentuje się sztuka współczesnej Nigerii.
Muzeum Sztuki Azjatyckiej (Museum für Asiatische Kunst)
Tu z kolei znajdziemy wiele eksponatów z krajów dalekiej Azji, przede wszystkim z Chin i Japonii, wraz z niewielką kolekcją ceramiki z Korei. Do tego liczne malowidła ścienne, obrazy, rzeźby z buddyjskich ośrodków kultu w centralnej i wschodniej Azji, indyjskie wizerunki bogów i bogactwo świata islamskiego.
Wstęp bezpłatny do obu muzeów (planowo przez 2 lata od otwarcia, 17 września 2022), nie trzeba wcześniejszej rezerwacji.
Forum Humboldtów (Humboldt Forum)
Tematyka: historia Berlina, etnologia, sztuka azjatycka, Hohenzollernowie, punkt widokowy
Adres: Schloßplatz, 10178 Berlin
Telefon: +49 30 99 211 89 89 (pn.-sb. 12.00-18.00)
Www: www.humboldtforum.org
Godziny otwarcia: pn., śr., czw., nd. 10.00-20.00, pt.-sb. 10.00-22.00, wtorki zamknięte, pasaż i Dziedziniec Schlütera dostępne przez całą dobę
Bilety wstępu: wystawa BERLIN GLOBAL 7€, do 18 lat bezpłatnie; wystawy czasowe mają różne ceny
Audio-przewodniki:: tak, na różnych wystawach, również w języku polskim
Informacje praktyczne
Ile czasu przeznaczyć na zwiedzanie? Muzeum Etnologiczne, Muzeum Sztuki Azjatyckiej, wystawa Berlin Global po półtorej godziny każde. Piwnice Zamkowe, wystawa Nach der Natur, taras widokowy po pół godziny każde. Prezentacja video Panorama ok. 20 minut.
Zakup biletów: tam, gdzie potrzebny jest bilet (również bezpłatny), zalecana jest rezerwacja online. Bilety można nabywać w kasach w foyer na parterze.
Garderoba i bagaż: Plecaki i torby wieksze niż format A4 należy zostawić w szafce. Uwaga szafki są małe, wielki podróżny plecak czy walizka na pewno się nie zmieszczą. Garderoby oznaczone są literami A, B, C, D i są bezpłatne.
Toalety: toalety są bezpłatne, zlokalizowane w różnych miejscach Forum Humboldtów.
Informacja Turystyczna: informacja turystyczna stowarzyszenia wspierającego odbudowę pałacu znajduje się przy portalu nr 5, tam otrzymasz materiały odnośnie zwiedzania Berlina. Ogólny punkt informacyjny Forum (wystawy, imprezy, bilety) jest w foyer.
Gastronomia, sklepy: w gmachu znajdują się cztery restauracje (w tym Baret na tarasie widokowym), kawiarnia jest na pierwszy piętrze na korytarzu oraz w jednym z dwóch sklepów pamiątkowych na parterze. W sklepach można nabyć różnorodne pamiątki z motywem Forum Humboldtów, poszczególnymi wystawami i muzeami, pocztówki, odzież, małe dzieła sztuki a także folklorystyczne wyroby z egzotycznych krajów
Fotografowanie: jeśli nie jest wskazane inaczej, w muzeach, na wystawach i na terenie forum można fotografować bez lampy błyskowej i statywu. Tylko na użytek prywatny, bez praw do publikacji zdjęć. Nie ma opłat za pozwolenie na fotografowanie.
Wstęp ulgowy i bezpłatny: płatna jest wystawa Berlin Global (do 18 lat bezpłatnie, powyżej 18 lat z legitymacją szkolną lub studencką). Wystawy czasowe są przeważnie odpłatne, informacje o cenach można znaleźć na oficjalnej stronie.
Święta kościelne i państwowe: godziny otwarcia w święta wielkanocne, Boże Narodzenie, Nowy Rok i inne podane są na oficjalnej stronie muzeum, po niemiecku, po angielsku.
Wystawy czasowe: wystawy czasowe w Forum Humboldtów organizowane są stale, regularnie i trwają od kilku do kilkunastu miesięcy. Wstęp na odrębne, duże wystawy jest przeważnie odpłatny. Mniejsze wystawy, zlokalizowane np. w Muzeum Sztuki Azjatyckiej są bezpłatne. Z informacjami i kalendarzem wystaw, oprowadzań i innych imprez można się zapoznać na tej stronie.
Bilety kombi, karty muzealne itd. czyli jak uczynić zwiedzanie trochę tańszym? Znakomita większość propozycji w Humboldt Forum jest bezpłatna. Wstęp płatny dotyczy póki co jedynie wystawy Berlin Global. (1) W każdą pierwszą niedzielę miesiąca wstęp na tą wystawę jest bezpłatny dla wszystkich (więcej informacji). (2) Ponadto może opłacać się zakup berlińskiej karty rabatowej WelcomeCard, która obniży cenę za wstęp do 5€. (3) Kolejny sposób to zakup 3-dniowej karty muzealnej, Museum Pass Berlin, wówczas wstęp jest bez opłat. Od czasu do czasu wstęp bezpłatny jest ogłaszany przy okazji ważnych wydarzeń w Forum.
Dojazd:
S-Bahn: S3, S5, S7, S9 (Hackescher Markt)
U-Bahn: U5 (Museumsinsel)
Tramwaj: M4, M5, M6, M8, M10 (Spandauer Str./Marienkirche)
Autobus: 100, 300 (U Museumsinsel), 147 (Berliner Schloss)
