Katedra świętej Jadwigi w Berlinie
W 2023 roku, w Dzień Wszystkich Świętych, Katedra Świętej Jadwigi w Berlinie będzie obchodziła 250-lecie swojego istnienia. Z tego powodu już kilka lat temu została zamknięta na czas remontu i przebudowy. Aktualnie nie można zwiedzać jej wnętrz. I o ile gruntowny remont na taką okazję znajduje zrozumienie u wszystkich zainteresowanych, to już przebudowa niekoniecznie. O co chodzi?
Od lat 60. ubiegłego wieku wnętrze katedry miało unikalny układ z dwoma poziomami dla wiernych, połączonymi jednym ołtarzem. Krótko mówiąc, pośrodku okrągłej świątyni był otwór ze schodami, którymi schodziło się na niższy poziom z kaplicami. Z myślą o zbliżającej się rocznicy, ogłoszono konkurs na przebudowę i zwyciężył projekt, który przywraca układ sprzed wojny (bez otworu). Ołtarz będzie dokładnie pośrodku świątyni. Niektórzy nie mogą tego odżałować. Katedra ma jednak zyskać na przestronności i lepszym naturalnym oświetleniu.
1 listopada 2023 odbędzie się uroczyste poświęcenie nowego ołtarza w świątyni, natomiast oficjalne otwarcie zapowiedziano na 2024 rok.
Koncerty organowe i msze w kościele św. Józefa
Jeśli Katedra Św. Jadwigi jest obecnie w remoncie, to gdzie odbywają się msze święte i inne przedsięwzięcia? Otóż w katolickim kościele pw. Św. Józefa w dzielnicy Wedding (Müllerstraße 161, Berlin 13353). W każdą niedzielę o 16.00 jest msza św. w języku polskim. A w każdą pierwszą niedzielę miesiąca o 19.30 odbywają się godzinne koncerty organowe. Wstęp jest bezpłatny, ale proszony jest dobrowolny datek.
Najbliższą stacją jest Wedding, na której zatrzymuje się metro nr 6 (U6) oraz S-Bahn S41, S42. Ze śródmieścia dotrzesz również bezpośrednio autobusem nr 147 (np. z przystanku Werderscher Markt za Katedrą św. Jadwigi dotrzesz w pół godziny pod sam kościół św. Józefa, przystanek Gerichtsstraße)
Zapraszam do zapoznania się z historią tego niezwykłego budynku.
Trudne początki po reformacji
Po reformacji w XVI wieku i przejęciu wszystkich świątyń przez wyznawców nowej wiary, berlińscy katolicy nie mieli miejsca, gdzie mogliby swobodnie uczestniczyć w praktykach religijnych. Sytuacji tej nie zmieniło nawet ustanowienie poselstw katolickich krajów, Francji i Austrii w połowie XVII wieku, gdyż organizowane przez nich msze dostępne były jedynie dla członków służby dyplomatycznej.
W 1722 roku, król pruski Fryderyk Wilhelm I wydał co prawda zezwolenie na utworzenie katolickiej kaplicy, ale miejsce do tego przeznaczone nie odpowiadało narastającym potrzebom. Do katolickich żołnierzy, zwerbowanych przez „króla żołnierza”, dołączyli wkrótce sprowadzeni przez jego syna osadnicy ze Śląska. Ich liczba, po wygranych wojnach śląskich, znacznie wzrosła, co skłoniło Fryderyka II (1712-1786) do wydania pozwolenia na budowę świątyni.
Pierwsza katolicka świątynia
Fryderyk II już wcześniej nosił się z zamiarem wzniesienie kościoła, który służyłby wszystkim wyznaniom. Za wzór miał posłużyć rzymski Panteon. I tak, w niszach nowej budowli miały powstać kaplice dla różnych wyznań. Ten śmiały pomysł zdołano królowi wyperswadować, ale wizja rzymskiej świątyni pozostała.
Uroczystość położenia kamienia węgielnego w 1747 roku miała zwrócić uwagę innych władców na postępowość i tolerancyjność pruskiego króla. Zaplanowana na trzy lata budowa znacznie się przeciągnęła. Po hojnych datkach płynących z Rzymu i innych katolickich krajów, zainteresowanie ofiarodawców osłabło. Dodatkowe kłopoty sprawiał podmokły grunt dlatego przy budowie wykorzystano pozostałości po umocnieniach dawnego bastionu XVII-wiecznych fortyfikacji. To mogłoby wytłumaczyć położenie świątyni po skosie w stosunku do placu. Kiedy zarzuconą na kilkanaście lat budową zainteresowała się Gmina Żydowska, deklarując chęć zakupu i wzniesienia synagogi, wówczas katolicy, za przykładem papieża, zmobilizowali się na nowo, oferując środki na ukończenie świątyni.
Patronka, przebudowa i bazylika
Nowy kościół nieprzypadkowo poświęcono Świętej Jadwidze, patronce Śląska. Stamtąd pochodzili nowi osadnicy w Berlinie i okolicy. Uroczystej konsekracji 1 listopada 1773 roku dokonał bliski przyjaciel Fryderyka II, biskup warmiński, Ignacy Krasicki (1735-1801). „Książę polskich poetów” został po śmierci pochowany w podziemiach kościoła, ale już w 1829 roku sarkofag przeniesiono do Katedry Gnieźnieńskiej (od 1795 roku Ignacy Krasicki pełnił funkcję arcybiskupa tej diecezji).
Przebudowa
W chwili uroczystego poświęcenia, kościół nie był tak naprawdę ukończony. Dach był jedynie prowizorką, brakowało reliefów na frontonie, a wewnątrz znajdowało się jedynie podstawowe wyposażenia. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku berliński budowniczy Max Hasak dokonał niezbędnych zabezpieczeń kopuły, uzupełnił płaskorzeźby, a także, inspirując się pracami jednego z pierwotnych architektów, umieścił latarnię na kopule.
Nowa katedra
Kiedy w 1923 roku kościół św. Jadwigi został wyniesiony do rangi bazyliki mniejszej, konieczne okazało się odnowienie wnętrz, by dostosować świątynię do nowych funkcji. Zlikwidowano zatem zakrystię, umiejscowioną dotąd między małą a dużą rotundą, a przed łączącym je przejściem ustawiono ołtarz. Kolorowe, niedopasowane okna zastąpiono prostszymi, usunięto nadmiernie ozdobne żyrandole oraz podkreślono odrębność stref sacrum i profanum. Pojawiły się również nowe organy. Po przeprowadzeniu tych prac nowy kościół, już jako katedrę, oddano berlińczykom w 1932 roku.
Kontrowersyjna odbudowa po wojnie
Podczas drugiej wojny światowej budowla została znacznie uszkodzona. Na początku lat 50. ubiegłego wieku przystąpiono do odbudowy kopuły, a po jej zabezpieczeniu cała uwaga restauratorów skupiła się na wnętrzach. Przygotowanie projektu zlecono prof. dr. inż. Hansowi Schwippertowi, który zaproponował dość kontrowersyjne jak na owe czasy rozwiązanie.
Oba dotychczasowe poziomy kościoła, główny oraz położoną poniżej kryptę, postanowił połączyć wspólnym ołtarzem. W tym celu, w podłodze głównego kościoła wykonano otwór o średnicy 8 metrów oraz poprowadzono na dół szerokie schody do pogłębionej o kilkadziesiąt centymetrów krypty, od teraz kościoła dolnego. Wokół otworu ustawiono ozdobną balustradę z brązu i szklanych płytek autorstwa kowala artystycznego, Fritza Kühna.
Ten dość oryginalny przykład postmodernistycznej architektury już nie istnieje, gdyż przy zaplanowanej modernizacji zatwierdzono powrót do pierwotnego planu i dwóch oddzielnych poziomów. Przebudowa zyskała poparcie obecnego biskupa, który zwrócił uwagę na potrzebę rytualnego obejścia ołtarza, co do tej pory nie było możliwe. Niższy poziom zachowa charakter krypty, będzie to również miejsce pamięci oraz informacji o historii diecezji.
Jan Paweł II w Katedrze Świętej Jadwigi
Do czasu zamknięcia katedry zwiedzający mogli oglądać zamysł Schwipperta, który w dolnym kościele poza głównym ołtarzem umieścił osiem małych kaplic. W jednej z nich znajduje się grób proboszcza katedry, Bernarda Lichtenberga (1875-1943). Za swoją antynazistowską działalność został on skazany na dwa lata więzienia a później zesłany do obozu koncentracyjnego w Dachau (w drodze do niego zmarł).
W 1996 roku, podczas swojej wizyty w Berlinie, beatyfikował go papież Jan Paweł II (1920-2005). W podwójnym ołtarzu, wykonanym z ciemnego marmuru, umieszczono wówczas XIV-wieczną rzeźbę św. Piotra – dar od papieża dla diecezji berlińskiej z okazji 50-lecia powstania. Rzeźba ta oczywiście zostanie ponownie wyeksponowana w kościele po przebudowie.
Katedra Świętej Jadwigi (St.-Hedwigs-Kathedrale)
Tematyka: religia, katolicyzm, architektura, poloniki
Adres: Hinter der Katholischen Kirche 3 (Bebeplatz), 10117 Berlin
Telefon: +49 30 326840
Www: www.hedwigs-kathedrale.de
Godziny otwarcia: zamknięty na czas remontu i przebudowy do 2024 roku
Dojazd
U-Bahn: U5 (Museumsinsel), U2 (Hausvogteiplatz)
Bus: 100, 300 (Staatsoper), 147 (Werderscher Markt)
Zobacz położenie Katedry Świętej Jadwigi na mapie Google.
Amatorski film bez komentarzy, pokazujący dawne wnętrze katedry (trochę nerwowy operator)
Źródła:
Christine Goetz, Victor H. Elbern, Die St. Hedwigs-Kathedrale zu Berlin, Schnell&Steiner, Regensburg 2000
