Jungfernbrücke (Most Dziewic) w Berlinie – nazwa, która pobudza wyobraźnię

Ukryty pomiędzy nowoczesnymi budowlami, najstarszy zachowany most w Berlinie jest dzisiaj tylko (lub aż) zabytkiem na szlaku technicznych i industrialnych cudów miasta. Rozciągnięty ponad kanałem Szprewy spina dwa brzegi, lecz nie łączy już ulic, którymi w XVIII wieku przechodnie podążali w kierunku bram miasta. Dzisiaj, przechodząc przez most, można jedynie skręcić w prawo lub w lewo i spacerowym szlakiem pójść dalej wzdłuż współczesnej zabudowy.

Mimo to, polecam zejść któregoś razu z głównych ścieżek turystycznych Berlina, by dokładnie obejrzeć ten wyjątkowy zabytek. Jest w tym miejscu coś magicznego. Oryginalnie zachowany XVIII-wieczny most mocno kontrastuje z enerdowską zabudową lat 70. ubiegłego wieku. Jest tu spokój i niewiele turystów czy nawet przypadkowych przechodniów. Kanał jest zbyt wąski dla wycieczkowych statków. Główne wejścia do budynków naokoło znajdują się z innej strony i tylko zapiski w kronikach wskazują na to, że aż do lat 30. ubiegłego wieku miejsce to tętniło życiem. Kwitł tu handel, transport rzeczny i panował wielki ruch.

Pierwszy most zbudowano za czasów księcia Fryderyka Wilhelma w 1689 roku. Według kronikarza Friedricha Nicolai wzniósł go Martin Grünberg (1655-1705/1706). Był to prosty drewniany most z podnoszoną klapą pośrodku, która umożliwiała ruch statków po kanale. Nazwa Spreegassebrücke nawiązywała do pobliskiej ulicy. Stale rozrastające się miasto, którego mieszkańcom nie wystarczała już przestrzeń w obrębie Berlina i Cölln, potrzebowało nowych połączeń z przyległymi założeniami miejskimi. Most łączył w tym miejscu dzielnice stary Cölln i Friedrichswerder, a mieszkańcy mogli dojść wzdłuż Alte Leipziger Strasse do bramy miejskiej, Leipziger Tor (Brama Lipska). By prześledzić rozwój przestrzenny miasta, warto wybrać się do Muzeum Marchii Brandenburskiej (Märkisches Museum), gdzie znajdują się trzy wspaniale zrekonstruowane makiety Berlina z różnych okresów.

Obecna nazwa mostu, Jungfernbrücke, została po raz pierwszy wspomniana przy planach budowlanych Forum Fridericianum w 1748 roku. Dla nazwy – Most Dziewic – nie istnieje jedno, pewne wytłumaczenie. Wokół obiektu narosło tyle legend i opowiadań, że dzisiaj możemy wybierać spośród najciekawszych opowiadań. W literaturze najczęściej pojawia się wersja z siostrami Blanchet.

Otóż, nieopodal mostu pewna hugenocka rodzina prowadziła gospodę „Französische Hof”. Dziewczęta z tej rodziny, dziewięć niezamężnych sióstr Blanchet, miały swoje kramy kupieckie tuż przy moście. Zajmowały się wyrobem i sprzedażą pięknej bielizny, koronek oraz wstążek. Jednakże, chociaż ich towar był przedni, to nie on przynosił im w okolicy sławę. Panny, krótko mówiąc, były największymi plotkarkami nad Szprewą i jeśli ktoś chciał wysłuchać pikantnych nowinek z życia zamożnych mieszczan lub dworu, udawał się do ich kramu pod pretekstem zakupów lub obejrzenia towaru. I to podobno dzięki nim most zawdzięcza dzisiaj swoją nazwę. A że kroniki milczą o takiej rodzinie, to już inna historia.

Inna relacja wspomina zeznanie starego ślepca, który w nocy był mimowolnym świadkiem rozmowy zazdrosnego młodzieńca i zaręczonej z kimś innym panny. Po dość gwałtownej wymianie znań, ów młodzian zepchnął do wody nieszczęsną dziewicę, która utonęła tuż koło mostu i od tego czasu zaczęto używać nowej nazwy – Most Dziewic.

Ciekawostką dla współczesnych zwiedzających może być też przeprowadzany dawniej test. Kandydatka na żonę musiała przejść po drewnianym moście. Jeśli żadna z desek nie zaskrzypiała, świadczyło to o jej niewinności. Aby oddać sprawiedliwość, kronikarz tej relacji dodaje, że zmurszałe deski skrzypiały zawsze. Cóż, dzisiaj po renowacji mostu, ukończonej w 1999 roku, kiedy wymieniono całe drewniane sklepienie, ta próba ma duże szanse na powodzenie.

W 1798 roku dokonano gruntownej przebudowy mostu, nadając mu elegancką, sinusoidalną formę. W niewiele zmienionej postaci przetrwała ona do dzisiejszych czasów. Most, wsparty na dwóch łukowatych filarach z kamienia, posiadał dwie drewniane klapy podnoszone za pomocą łańcuchów i kół z żelaza. Do czasów rozbudowy kanału Landwehrkanal w 1860 roku oraz budowy śluzy przy Mühlendamm, było to jedyne wodne połączenie pomiędzy górną i dolną Szprewą. Dopiero w latach 1937-39, gdy rozbudowano wspomnianą śluzę, a koryto kanału pogłębiono, musiano również poszerzyć fundamenty mostu. Przy tej okazji zastąpiono je betonowymi słupami, obudowanymi z zewnątrz ciosanymi kamieniami. Zaprzestano żeglugi na tym odcinku i most służył już wyłącznie pieszym.

Jak wspomniano wcześniej, w latach 1998/99 most przeszedł gruntowną renowację. Ponad dwadzieścia firm zajęło się zabytkiem. Wymieniono drewniane części, a metalowe odnowiono lub w razie konieczności zastąpiono nowymi. Ponad 70% części zostawiono oryginalnych. Mimo to, mechanizm podnoszenia klap już nie działa.

Od marca 1999 roku Berlińczycy znów mogą cieszyć się spacerami wzdłuż Kupfergraben, a panny niezbicie dowodzić swojej niewinności na nowych, drewnianych deskach. W ciągu wieków zmieniła się tylko okolica. Zamiast kupieckich kamienic, straganów i kramów, stoją bloki z płyty lat 70. ubiegłego wieku. Po drugiej stronie, gdzie kiedyś rezydował Bank Rzeszy, później centrala SED, dzisiaj ciągną się zabudowania Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Jungfernbrücke (Most Dziewic)

Adres: Friedrichsgracht 58
10178 Berlin-Mitte

Dojazd
U-Bahn: U2 (Spittelmarkt)
Bus: 248, M48 (U Spittelmarkt)

Zobacz położenie Jungfernbrücke na mapie Google

Spacer wzdłuż Szprewy, okolice Jungfernbrücke und Getraudenbrücke (bez komentarza)