Forum Humboldtów (Humboldt Forum) to pałac czy co?
Gmach Forum Humboldtów – jak go podejść?
W zależności od tego, z której strony zbliżasz się do tego ogromnego gmachu, wrażenia będą zupełnie inne. Polecam moją klasyczną trasę spacerową, która zaczyna się na Placu Aleksandra i prowadzi przez kolebkę Berlina – Nikolaiviertel (Dzielnicę św. Mikołaja). Jeśli idziesz tą trasą po raz pierwszy i wcześniej nie odwiedziłaś/eś Wyspy Muzeów czy katedry, efekt „wow” masz gwarantowany.
O co chodzi? Gdy wychodzisz z Dzielnicy św. Mikołaja wzdłuż Szprewy i docierasz do Mostu Ratuszowego (Rathausbrücke), napotkasz intrygujący widok: południowa historyczna fasada pałacu sąsiaduje z nowoczesnym elementem. Rzeczywiście, tylko trzy zewnętrzne fasady pałacowej bryły są rekonstrukcją, natomiast fasada od strony rzeki jest prosta i pozbawiona ozdób. Skąd taka decyzja architekta? W przedwojennym pałacu, w wyniku licznych dobudówek i przeróbek, ta strona była architektonicznie bardzo zróżnicowana, a jej odtworzenie byłoby kosztowne. Architekt chciał też podkreślić, że nie chodzi o rekonstrukcję oryginalnego pałacu, lecz o współczesną, funkcjonalną budowlę w historycznych ramach.
Nowoczesna fasada doskonale sprawdza się jako tło do iluminacji, filmów czy podświetlanych napisów, które mogą pojawiać się z okazji ważnych rocznic lub podczas Festiwalu Świateł w Berlinie.
Pasażem czy przez dziedziniec?
Aby wejść do środka Forum Humboldtów, wybierz portal nr 2, czyli ten pośrodku fasady. To wejście znajduje się naprzeciwko wylotu ulicy Breite Straße. Przechodząc przez pasaż, który jest otwarty całą dobę, z pewnością zauważysz wiele drzwi po drodze, ale poczekaj z ich otwieraniem. Przejdź spokojnie do końca, by podziwiać, jak nagle wyłaniają się zabytkowa katedra, Stare Muzeum i zabudowa Alei Pod Lipami po drugiej stronie.
Teraz, skręcając w prawo, wróć na wewnętrzny dziedziniec przez portal nr 5. Pod jego sklepieniem znajduje się punkt informacji turystycznej, prowadzony przez Stowarzyszenie Wspierające Berliński Pałac. Oprócz pamiątek i pocztówek, można tam pobrać przydatne plany całego forum oraz mapę tzw. „śladów” (o których wyjaśnię poniżej). Mapy są dostępne w języku niemieckim i angielskim.
Dodatkowo, znajdziesz tutaj fascynujący model fragmentu miasta, ukazujący, jak pałac miejski i okoliczna zabudowa wyglądały około 1900 roku. Absolutnie warto go zobaczyć!
Dziedziniec Schlütera (Schlüterhof)
Pierwszy zamek w Berlinie wzniesiono w połowie XV wieku, a sto lat później przebudowano go w stylu renesansowym. Największe zmiany nastąpiły jednak po koronacji księcia brandenburskiego na króla w Prusach w 1701 roku, kiedy to otoczenie musiało dorównać nowemu statusowi władcy. Rozbudową pałacu zajął się najwybitniejszy architekt północnoniemieckiego baroku, Andreas Schlüter. Był on odpowiedzialny nie tylko za plany, ale również, jako rzeźbiarz, za wygląd fasad, bogatą ornamentykę oraz wnętrza reprezentacyjnych sal. Dziedziniec nazwany jego imieniem (Schlüterhof) został w dużej mierze wiernie zrekonstruowany.
Taras widokowy na dachu
Jeśli planujesz zobaczyć Forum Humboldtów tylko z zewnątrz, warto rozważyć wizytę na tarasie widokowym. Wstęp kosztuje 5 € (ulgowy 2,5 €, dla osób poniżej 18. roku życia wejście bezpłatne). Wymagana jest wcześniejsza rezerwacja przez internet lub w kasie, która znajduje się w foyer w zachodniej części gmachu, pod kopułą.
Choć wysokość tarasu wynosi około 30 metrów, widok jest spektakularny. Z tarasu można podziwiać Wyspę Muzeów, → Katedrę Berlińską, → Wieżę Telewizyjną, → Aleję pod Lipami, rzekę Sprewę oraz charakterystyczne punkty w oddali.
Na dachu mieści się restauracja Baret, która oferuje raczej droższe menu. Kawa i herbata kosztują 5-6 €, piwo (0,5 l) 6 €, a dania główne 20-40 €. Toalety są dostępne bezpłatnie w całym gmachu.
Taras jest otwarty codziennie oprócz wtorków, w niedziele, poniedziałki, środy i czwartki od 10.30 do 18.30, a piątki i soboty do 20.00. Może być czasowo zamknięty z powodu złych warunków pogodowych. Wjazd na taras odbywa się windą bezpośrednio z foyer, bez pośrednich przystanków. Szukaj oznaczenia „Dachterasse” lub „Rooftop Terrace”; przy wejściu znajduje się obsługa. Na górze można zobaczyć stałe i czasowe instalacje artystyczne. Wizyta, wraz z wjazdem, zazwyczaj zajmuje około 30 minut, chyba że jesteś pasjonatem fotografii.
Humboldt Forum. Co jest w środku?
Ojej, tego punktu obawiałam się najbardziej – wewnętrzna część Forum Humboldtów oferuje mnóstwo do zobaczenia i odkrywania. A przedstawiłam jedynie stałe ekspozycje. W przyszłości przybliżę także szczegółowo obszerniejsze wystawy w osobnych postach.
Podobnie osobno chciałabym przedstawić fascynujące historie związane z budowlami, które znajdowały się tu wcześniej – czyli oryginalnym pałacem miejskim oraz socjalistycznym Pałacem Republiki. Również sama budowa obecnego gmachu zasługuje na osobny opis, zwłaszcza że śledziłam ją od początku. Uczestniczyłam w każdym Dniu Otwartej Budowy, a przez kilka lat na placu znajdował się pawilon informacyjny Humboldt-Box, o którym napisałam więcej w dziale „Było, minęło”. Zachęcam do zapoznania się z tym materiałem, ponieważ zamieściłam tam wiele zdjęć z okresu budowy.
Historia miejsca – ślady
Wystawa „Ślady” (Spuren) to niezwykle interesująca ekspozycja, której elementy rozsiane są po całym Forum Humboldtów. Znajdziesz je nie tylko w holach i na korytarzach, ale także w ogólnodostępnych przestrzeniach wystawowych, a nawet w restauracjach. Aby ułatwić sobie ich odnalezienie, warto pobrać broszurę „Geschichte des Ortes” w informacji turystycznej.
Eksponaty związane są z historią tego miejsca – począwszy od czasów, gdy był to pałac królów i cesarzy, przez powojenne ruiny, aż po Pałac Republiki, który był siedzibą fasadowego parlamentu Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Wystawa składa się z 35 „Śladów”, a ich lokalizacje rozpoznasz po charakterystycznych stelażach z przymocowanymi gablotami.
Osobiście uważam, że pomysł na tę wystawę jest fantastyczny, ponieważ wybrane obiekty są jednocześnie zwyczajne i niezwyczajne. Nie zawsze muszą to być eksponaty chronione za milionem zabezpieczeń, by oddziaływać na wyobraźnię.
Przykłady? Znajdziesz tu na przykład oparcie tronu królowej Elżbiety Krystyny, żony Fryderyka II, czy brukowane kocie łby, którymi wyłożony był dziedziniec Eosandra. Możesz też zobaczyć parę garów z zamkowych kuchni albo skrzynie, w które ostatni cesarz Niemiec, Wilhelm II, pakował się (choć zapewne nie osobiście) przed podróżą na wygnanie do Holandii.
Z Pałacu Republiki (1976–2008) można zobaczyć podświetlane drogowskazy, ozdobne reliefy, a nawet kubek na lody z kultowego baru mlecznego. Jest też wielki fragment plandeki z malunkiem fasad pałacu, rozwieszony na 30-metrowych stelażach. Ta instalacja, wystawiona w latach 1993–1994 jako atrapa zamku, wzbudziła liczne dyskusje na temat możliwej odbudowy miejskiego pałacu.
Zamkowe Piwnice (Schlosskeller)
Nie będę ukrywać, że dla mnie to jedna z najciekawszych wystaw w Forum Humboldtów. Znajdziesz tu oryginalne fragmenty zamkowych piwnic, które przetrwały próbę czasu i uniknęły zniszczeń, nawet gdy enerdowskie władze w latach 50. XX wieku wysadzały w powietrze część budowli.
Wystawa obejmuje mury sięgające średniowiecza oraz techniczne udogodnienia z późniejszych wieków. Eksponaty oddają ducha minionych czasów, opowiadając historie mnichów składających beczki, kuchennych dziewek obierających drób, czy straży pałacowej ucinającej sobie drzemkę.
Zanim przystąpiono do budowy nowego gmachu, te piwniczne labirynty były przez pewien czas widoczne z ulicy, a w ich wnętrzu prowadzono intensywne prace archeologiczne.
Wstęp na tę wystawę jest bezpłatny i nie wymaga wcześniejszej rezerwacji.
Sala Rzeźb (Skulpturensaal)
Panorama Video
W tej części znajduje się ogromna sala z imponującym ekranem o długości 27 metrów. Na ekranie wyświetlana jest fascynująca animacja, która w skrócie przedstawia 800 lat historii Berlina. Animacja obejmuje powstanie miasta, budowę zamku, jego późniejsze losy i rozbudowy, zniszczenie ruin po wojnie, budowę Pałacu Republiki oraz jego rozbiórkę, aż po najnowsze wydarzenia związane z Forum Humboldtów.
Prezentacja trwa 14 minut i najlepiej oglądać ją z miejsc położonych pośrodku sali, chociaż nie ma ich tam zbyt wiele.
Wstęp bezpłatny i nie trzeba wcześniejszej rezerwacji.
Nach der Natur. Humboldt Lab
Jednym z użytkowników gmachu jest pobliski Uniwersytet Humboldtów. Interaktywna wystawa „Nach der Natur” stanowi swoiste wprowadzenie do świata nauki i prezentuje różnorodność prowadzonych badań. Już na początku wystawy odwiedzający mają możliwość interakcji z cyfrową ławicą ryb, która reaguje na ich ruchy. Ta instalacja symbolizuje wpływ człowieka, nawet jednostki, na całe środowisko.
W głównej sali znajduje się 36 podwieszanych witryn, w których prezentowane są różnorodne obiekty badawcze. Zakres tematyczny jest niezwykle szeroki, od plastikowej butelki wyrzuconej na brzeg morza po rzeźbę przedstawiającą „Tank Mana” z placu Tian’anmen.
Na końcu wystawy, za wielką ścianą badawczą, odwiedzający mogą zapoznać się z prezentacjami trzech archiwów. Te zbiory, w formie akustycznej, pisemnej i wizualnej, ukazują różnice i podobieństwa pomiędzy „tym, co swoje” a „tym, co inne”.
Wstęp jest bezpłatny ale wymaga wcześniejszej rezerwacji. Wykonasz ją na miejscu w kasie lub na oficjalnej stronie Forum Humboldtów (link poniżej).
Wejrzenia. Bracia Humboldt (Einblicke. Die Brüder Humboldt)
Na klatce schodowej Forum Humboldtów, w niszach okiennych, znajdują się informacje przybliżające sylwetki Wilhelma i Aleksandra Humboldtów. Co ciekawe, grafiki te można dostrzec także z pasażu.
Wilhelm von Humboldt (1767-1835) był filozofem, językoznawcą i politykiem, a jako minister do spraw edukacji w Prusach, odegrał kluczową rolę w reformie systemu szkolnictwa. Jego najważniejszym osiągnięciem było przyczynienie się do założenia pierwszego uniwersytetu w Berlinie, który obecnie nosi jego imię – Uniwersytet Humboldtów. Wilhelm był orędownikiem idei edukacji dostępnej dla każdego, niezależnie od płci, statusu społecznego, majątku czy wyznania. Warto jednak zaznaczyć, że kobiety mogły wstępować na uniwersytety w Prusach dopiero sto lat później.
Aleksander von Humboldt (1769-1859) jest natomiast uważany za „ojca współczesnej geografii” i często uchodzi za ostatniego „człowieka renesansu”. Podczas swoich podróży po Ameryce Środkowej i Południowej badał zjawiska z dziedziny astronomii, meteorologii, magnetyzmu ziemskiego, botaniki, zoologii, geografii i geologii. Aleksander przywiózł do Europy tysiące gatunków roślin, z których wiele było wcześniej nieznanych na tym kontynencie. Jego dorobek naukowy jest ogromny, a na szczególną uwagę zasługują 34-tomowe opisy podróży po obu Amerykach.
Dostęp bezpłatny, nie trzeba wcześniejszej rezerwacji.
Berlin Global
Berlin Global to jak dotąd jedyna wystawa stała w Humboldt Forum, na którą wstęp jest płatny. Ekspozycja ta przedstawia powiązania Berlina z resztą świata, pokazując, jak wydarzenia w stolicy Niemiec wpływały na globalne procesy, a także jak „przybysze ze świata” odnajdywali się w Berlinie. To nowoczesna, interaktywna i multimedialna wystawa, która zajmuje pół piętra. Zdecydowanie zasługuje na odrębny wpis.
BERLIN GLOBAL
Godziny otwarcia: śr-pn. 10.30-18.30
Wstęp: 7€, bezpłatnie do 18 lat (zalecana wcześniejsza rezerwacja okienka czasowego)
Muzeum Etnologiczne i Muzeum Sztuki Azjatyckiej
Ostatnie wystawy, które otwarto w Forum Humboldtów we wrześniu 2022 roku, to ekspozycje prezentujące zbiory etnologiczne z różnych zakątków świata.
Początki tych kolekcji sięgają czasów pruskich królów, którzy nabywali lub otrzymywali egzotyczne artefakty jako prezenty. W XIX wieku zbiory zostały przeniesione z królewskich komnat do nowo wzniesionych muzeów, udostępniając je szerszej publiczności. Szybko okazało się jednak, że gmachy na dzisiejszej Wyspie Muzeów były zbyt małe, aby pomieścić całą kolekcję. Dlatego też dla etnologii wybudowano osobny budynek w pobliżu Placu Poczdamskiego. Po wojnie ruiny tego gmachu rozebrano, a zbiory rozdzielono. Część przekazano do muzeum etnologicznego w Lipsku, a dla reszty, która pozostała w Berlinie Zachodnim, wzniesiono nowy kompleks w Dahlem.
Być może niektórzy z Was mieli okazję zobaczyć te zbiory właśnie tam, podobnie jak ja. W 2017 roku muzea w Dahlem zamknięto, a zbiory zaczęto przygotowywać do przeprowadzki do śródmieścia Berlina. W Forum Humboldtów kolekcje te zajmują teraz drugie i trzecie piętro, a całość liczy ponad 20 000 obiektów.
Muzeum Etnologiczne (Ethnologisches Museum)
W Muzeum Etnologicznym można zobaczyć dzieła sztuki, ale także przedmioty codziennego użytku, łodzie oraz domy z Afryki, obu Ameryk i Oceanii. Organizowanie tej wystawy na nowo wzbudziło dyskusje na temat traktowania zrabowanych skarbów z okresu kolonializmu. Przykładem tego jest zwrot przez Niemcy dzieł sztuki z okresu Królestwa Beninu do Nigerii. W dwóch salach można zobaczyć 40 rzeźb, które pozostawiono jako wypożyczenia, a tuż obok prezentowana jest sztuka współczesnej Nigerii.
Muzeum Sztuki Azjatyckiej (Museum für Asiatische Kunst)
W Muzeum Sztuki Azjatyckiej znajdziemy wiele eksponatów z krajów Dalekiej Azji, przede wszystkim z Chin i Japonii, wraz z niewielką kolekcją ceramiki z Korei. Są tu także liczne malowidła ścienne, obrazy, rzeźby z buddyjskich ośrodków kultu w centralnej i wschodniej Azji, indyjskie wizerunki bogów oraz bogactwo świata islamskiego.
Wstęp do obu muzeów jest bezpłatny, a wcześniejsza rezerwacja nie jest wymagana.
Forum Humboldtów (Humboldt Forum)
Tematyka: historia Berlina, etnologia, sztuka azjatycka, Hohenzollernowie, punkt widokowy
Adres: Schloßplatz, 10178 Berlin
Telefon: +49 30 99 211 89 89 (pn.-sb. 12.00-18.00)
Www: www.humboldtforum.org
Godziny otwarcia: śr.-pn. 10.30-18.30 wtorki zamknięte, pasaż i Dziedziniec Schlütera dostępne przez całą dobę
Bilety wstępu: wystawa BERLIN GLOBAL 7€, do 18 lat bezpłatnie; wystawy czasowe mają różne ceny
Audio-przewodniki:: tak, na różnych wystawach, również w języku polskim
Informacje praktyczne
Ile czasu przeznaczyć na zwiedzanie? Muzeum Etnologiczne, Muzeum Sztuki Azjatyckiej, wystawa Berlin Global po półtorej godziny każde. Piwnice Zamkowe, wystawa Nach der Natur, taras widokowy po pół godziny każde. Prezentacja video Panorama ok. 20 minut.
Zakup biletów: tam, gdzie potrzebny jest bilet (również bezpłatny), zalecana jest rezerwacja online. Bilety można nabywać w kasach w foyer na parterze.
Garderoba i bagaż: Plecaki i torby wieksze niż format A4 należy zostawić w szafce. Uwaga szafki są małe, wielki podróżny plecak czy walizka na pewno się nie zmieszczą. Garderoby oznaczone są literami A, B, C, D i są bezpłatne.
Toalety: toalety są bezpłatne, zlokalizowane w różnych miejscach Forum Humboldtów.
Informacja Turystyczna: informacja turystyczna stowarzyszenia wspierającego odbudowę pałacu znajduje się przy portalu nr 5, tam otrzymasz materiały odnośnie zwiedzania Berlina. Ogólny punkt informacyjny Forum (wystawy, imprezy, bilety) jest w foyer.
Gastronomia, sklepy: w gmachu znajdują się cztery restauracje (w tym Baret na tarasie widokowym), kawiarnia jest na pierwszy piętrze na korytarzu oraz w jednym z dwóch sklepów pamiątkowych na parterze. W sklepach można nabyć różnorodne pamiątki z motywem Forum Humboldtów, poszczególnymi wystawami i muzeami, pocztówki, odzież, małe dzieła sztuki a także folklorystyczne wyroby z egzotycznych krajów
Fotografowanie: jeśli nie jest wskazane inaczej, w muzeach, na wystawach i na terenie forum można fotografować bez lampy błyskowej i statywu. Tylko na użytek prywatny, bez praw do publikacji zdjęć. Nie ma opłat za pozwolenie na fotografowanie.
Wstęp ulgowy i bezpłatny: płatna jest wystawa Berlin Global (do 18 lat bezpłatnie, powyżej 18 lat z legitymacją szkolną lub studencką). Wystawy czasowe są przeważnie odpłatne, informacje o cenach można znaleźć na oficjalnej stronie.
Święta kościelne i państwowe: godziny otwarcia w święta wielkanocne, Boże Narodzenie, Nowy Rok i inne podane są na oficjalnej stronie muzeum, po niemiecku, po angielsku.
Wystawy czasowe: wystawy czasowe w Forum Humboldtów organizowane są stale, regularnie i trwają od kilku do kilkunastu miesięcy. Wstęp na odrębne, duże wystawy jest przeważnie odpłatny. Mniejsze wystawy, zlokalizowane np. w Muzeum Sztuki Azjatyckiej są bezpłatne. Z informacjami i kalendarzem wystaw, oprowadzań i innych imprez można się zapoznać na tej stronie.
Bilety kombi, karty muzealne itd. czyli jak uczynić zwiedzanie trochę tańszym? Znakomita większość propozycji w Humboldt Forum jest bezpłatna. Wstęp płatny dotyczy póki co jedynie wystawy Berlin Global. (1) W każdą pierwszą niedzielę miesiąca wstęp na tą wystawę jest bezpłatny dla wszystkich (więcej informacji). (2) Ponadto może opłacać się zakup berlińskiej karty rabatowej WelcomeCard, która obniży cenę za wstęp do 5€. (3) Kolejny sposób to zakup 3-dniowej karty muzealnej, Museum Pass Berlin, wówczas wstęp jest bez opłat. Od czasu do czasu wstęp bezpłatny jest ogłaszany przy okazji ważnych wydarzeń w Forum.
Dojazd:
S-Bahn: S3, S5, S7, S9 (Hackescher Markt)
U-Bahn: U5 (Museumsinsel)
Tramwaj: M4, M5, M6, M8, M10 (Spandauer Str./Marienkirche)
Autobus: 100, 300 (U Museumsinsel), 147 (Berliner Schloss)
Myślę, że dla Polek i Polaków może być również ciekawa ekspozycja czasowa „Wolność, Równość, Solidarność” w ramach wystawy BERLIN GLOBAL, która krytycznie odnosi się do relacji polsko-niemieckich ale i pokazuje ciekawe miejsca związane z polskim Berlinem.