Aleja Pod Lipami
Aleja pod Lipami. Osobiście, przez pewien czas nie należałam do zagorzałych sympatyków biegu przez całą długość Lip, bo budowy pośrodku ulicy i renowacje fasad przyległych budynków skutecznie psuły przyjemność spaceru. Wszędobylskie kolorowe rury, dźwigi, maszyny budowlane i ogrodzenia to już na szczęście przeszłość. W grudniu 2020 roku oddano do użytku nowy odcinek metra U5, który biegnie dokładnie pod ulicą. Tym samym z powierzchni znikają już płoty, dźwigi, silosy i inne takie. Jest nawet szansa, że ponownie będzie można poczuć miodowy zapach kwitnących lip.
Nie tylko turyści okazywali poirytowanie. Berlińczycy, choć rzadko zapuszczają się w te rejony bez wyraźnej potrzeby, wydają się równie mocno stęsknieni do widoku z czasów, kiedy za pomnikiem Fryderyka II można było bez przeszkód zobaczyć zarys Bramy Brandenburskiej.
Spacerować czy nie spacerować? Oczywiście, że spacerować! Ostatecznie ulica nie jest bardzo długa, ale z oszczędności czasu można wziąć pod uwagę warianty mieszane z korzystaniem ze środków komunikacji miejskiej. Odcinek od przystanku Staatsoper do S+U Brandenburger Tor można spokojnie pokonać autobusem linii nr 100. Alternatywnie na skrzyżowaniu z Friedrichstraße zejść do metra U Unter den Linden i linią U5 przejechać jeden odcinek do U Brandenburger Tor.
Kiedy Aleja była poza murami miasta
Początków Alei Pod Lipami należy szukać w drugiej połowie XVI wieku. Wtedy to z polecenia elektora brandenburskiego Jana Jerzego (1525-1598) został wyznaczony trakt, prowadzący od książęcego pałacu do rewiru łowieckiego, położonego na zachód od rezydencji. Tiergarten (niem. zwierzyniec) znajdował się wówczas znacznie bliżej niż dzisiejszy park. Z czasem, kiedy zabudowa nowych założeń miejskich Friedrichswerder (1662) i Dorotheenstadt (1674) się rozrosła, granice rewiru łowieckiego przesuwano coraz bardziej na zachód, do wysokości dzisiejszej Schadowstraße. Krótki odcinek prowadzący od tej ulicy do Bramy Brandenburskiej powstał w XVIII wieku.
Legendarne lipy i co z nich zostało
Pierwsze lipy przy alei posadzono w 1647 roku, ale w nazwie pojawiły się nieco później, bo w 1690 roku (Lindenallee/Aleja Lipowa, od 1734 Unter den Linden/Aleja Pod Lipami). Krótko potem część z nich musiano usunąć na rzecz budowy wielkich fortyfikacji miejskich (1658-1683). Po ich rozbiórce w XVIII wieku, nie przywrócono pierwotnego stanu. Rzędy lip zaczynają się dzisiaj dopiero 300 metrów za Mostem Zamkowym (Schlossbrücke), przy którym Aleja Pod Lipami bierze swój początek.
W 1936 roku wszystkie lipy, zaatakowane przez grzyby, zostały wycięte. W ich miejsce zasadzono jedynie 370 lip srebrzystych, z których jedynie cztery przetrwały drugą wojnę światową. Z okazji zbliżających się igrzysk olimpijskich, których Niemcy były gospodarzem, Aleja Pod Lipami została wówczas ozdobiona wysokimi pylonami ze swastykami, usuniętymi po 1945 roku.
W tym tysiącleciu, z powodu budowy stacji metra na skrzyżowaniu Unter den Linden/Friedrichstraße, ciąg zasadzonych w 1947 roku lip również został przerwany. W ich miejscu pojawiły się młode drzewka. Reprezentacyjny bulwar Berlina, a w szczególności jego środkowa i zachodnia część, wciąż ma trudności z powrotem do czasów swojej świetności.
Zabudowa Alei
Zabudowa alei jest dzisiaj tak zróżnicowana, jak zmienna była historia miasta. Reprezentacyjne gmachy, świadczące o potędze Hohenzollernów, znajdują się po wschodniej stronie ulicy. Młodsza, zachodnia część częściej ulegała budowlanym przeobrażeniom.
Najstarszym zachowanym budynkiem jest zlokalizowana pod numerem 2 dawna Zbrojownia (Zeughaus), gdzie dzisiaj znajduje się Niemieckie Muzeum Historyczne. XVIII- i XIX-wieczne budowle dominują we wschodniej części. Dalej wielkomiejskie kamienice z przełomu XIX i XX wieku przeplatają się z enerdowskimi budynkami i nowoczesnymi gmachami, wzniesionymi już po zjednoczeniu Niemiec.
W tej architektonicznej mozaice zdecydowanie wyróżnia się rozmiarem i stylem Ambasada Federacji Rosyjskiej (1949-1952). Zajmuje ona dziesięć dawnych numerów przy ulicy, a fasada stanowi połączenie różnych historycznych stylów, baroku, klasycyzmu, elementów zaczerpniętych z budownictwa egipskiego i bizantyjskiego.
Co zobaczycie przy Alei pod Lipami
- Stara Komendantura, rekonstrukcja w 2003, obecnie siedziba firmy Bertelsmann (nr 1)
- Zbrojownia, Niemieckie Muzeum Historyczne (nr 2)
- Pałac Następców Tronu, Kronprinzenpalais (nr 3)
- Nowy Odwach, Neue Wache (nr 4)
- Pałac Księżniczek, Prinzessinnenpalais, dzisiaj Pałac przy Operze (nr 5)
- Uniwersytet Humboldtów, dawniej Pałac dla Księcia Henryka (nr 6)
- Opera Państwowa Unter den Linden, Staatsoper (nr 7)
- Katedra Św. Jadwigi, Sankt-Hedwigs-Kathedrale (Hinter der Katholischen Kirche 3)
- Królewska Biblioteka, Königliche Bibliothek, obecnie Wydział Prawa Uniwersytetu Humboldtów (Bebelplatz 1)
- Biblioteka Państwowa w Berlinie, Staatsbibliothek zu Berlin (nr 8)
- Pomnik konny Fryderyka Wielkiego
- Stary Pałac, Altes Palais (nr 9)
- Upper Eastside Berlin (nr 14-16)
- Dom Szwajcarii, Haus der Schweiz (nr 24)
- Kaiserhöfe (nr 26-30)
- Zollernhof, Główne Studio ZDF (nr 36-38)
- Ambasada Federacji Rosyjskiej, Russische Botschaft (nr 63-65)
- Budynek Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej, obecnie w budowie (nr 72)
- Gabinet Figur Woskowych Madame Tussauds (nr 74)
- Ambasada Węgier, Ungarische Botschaft (nr 76)
- Hotel Adlon (nr 77)
Aleja Pod Lipami (Unter den Linden)
Adres: Unter den Linden, 10117 Berlin-Mitte
Tablice informacyjne: tak (niem. i ang.)
Ile czasu przeznaczyć na zwiedzanie? Na pieszo przejście 1,5-kilometrowego odcinka bez dłuższych przystanków zajmie około 25 minut. Po drodze są liczne światła.
Zakupy, gastronomia: bezpośrednio przy ulicy nie ma większego centrum handlowego. Część handlowo-gastronomiczna zaczyna się w okolicy skrzyżowania Friedrichstraße i Unter den Linden. Partery gmachów zajmują głównie salony wystawowe, sklepy z pamiątkami, galerie z ekskluzywnymi produktami, kawiarnie i restauracje. Dobre miejsce na zakup pamiątek to obszerny sklep Berlin Store (Unter den Linden 41a). Więcej o pamiątkach z Berlina.
Dojazd
S-Bahn: S1, S2, S25, S26 (Brandenburger Tor)
U-Bahn: U5 (Museumsinsel, Unter den Linden, Brandenburger Tor)
Bus: 100 (Staatsoper, Unter den Linden/Friedrichstraße lub S+U Brandenburger Tor)
Źródła:
De Bruyn Günter, Unter den Linden, Siedler, Berlin 2002
Bohne Carl-Georg/Schmidt Werner, Unter den Linden. Ein Spaziergang von Haus zu Haus, Haude & Spener, Berlin 2000
Löschburg Winfried, Unter den Linden. Gesichter und Geschichten einer berühmter Strasse, Der Morgen, Berlin 1973